Στρες και εγκέφαλος

Ο όρος άγχος (ή στρες) προέρχεται από το ρήμα ἄγχω, που στην αρχαία ελληνική γλώσσα σημαίνει σφίγγω ή πνίγω. Το άγχος είναι μια φυσιολογική σωματική και ψυχική αντίδραση σε μια απειλή ή σε μια αίτηση για την αντιμετώπιση απαιτητικών καταστάσεων. Όταν κάποιος άνθρωπος νιώθει στρες το σώμα του είναι σε ένταση και ο εγκέφαλος του πυροδοτείται από πολλαπλές σκέψεις. Ο κάθε άνθρωπος εκτίθεται καθημερινά σε στρεσογόνες καταστάσεις.

Συναισθήματα, θυμού, απογοήτευσης και φόβου, όπως επίσης, οξυθυμία, κούραση και κατάθλιψη, κυριαρχούν και δεν επιτρέπουν να λειτουργήσει ο άνθρωπος με συγκέντρωση. Το στρες κάνει τους ανθρώπους ιδιαίτερα απαιτητικούς, ανυπόμονους και ευερέθιστους με ιδιαίτερα χαμηλή διάθεση για συνεργασία.

Το στρες (ψυχοκοινωνική πίεση) επηρεάζει ακόμη και τους φαινομενικά πιο ήρεμους ανθρώπους. Το βιώνουμε όλοι – κατά τη διάρκεια εξετάσεων, στον ανταγωνισμό στα αθλήματα, ή όταν ερχόμαστε σε ρήξη με φίλους και εχθρούς.

Τί είναι το στρες και γιατί το χρειαζόμαστε;

Είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε το στρες με ακρίβεια. Οι νευροεπιστήμονες αρχίζουν να κατανοούν πώς ο εγκέφαλος παράγει μία συντονισμένη χημική απάντηση στο στρες. Δεν είναι μόνο το συναίσθημα ότι βρισκόμαστε υπό πίεση, γιατί αυτό δεν είναι πάντα στρεσογόνο,  αλλά κάποιο είδος αποτυχημένου συνδυασμού ανάμεσα σε αυτό που περιμένει το σώμα και ο εγκέφαλος και σε προκλήσεις που βιώνουμε ή νιώθουμε. Πολλές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε είναι ψυχολογικές, αντανακλούν τις δυσκολίες της αλληλεπίδρασης με άλλους, όταν εργαζόμαστε, για να τα πάμε καλά στο σχολείο, συναγωνιζόμαστε για μία θέση στη ζωή μας, για μία δουλειά.  Άλλοι στρεσογόνοι παράγοντες είναι οργανικοί, π.χ. μία ασθένεια ή ένα σπάσιμο χεριού μετά από ατύχημα. Οι περισσότεροι στρεσογόνοι παράγοντες είναι μικτοί: ο πόνος και άλλες οργανικές συνέπειες μιας αρρώστιας συνδυάζονται με στενοχώρια και ανησυχία.

Το στρες είναι μία θεμελιώδης διεργασία. Επηρεάζει όλους τους οργανισμούς, από τα απλούστερα βακτήρια και πρωτόζωα έως τα θηλαστικά. Σε μονοκύτταρους οργανισμούς αλλά και σε μεμονωμένα κύτταρα στο σώμα μας, έχουν αναπτυχθεί μόρια που ενεργοποιούν μία σειρά συστημάτων έκτακτης ανάγκης, τα οποία προστατεύουν βασικές κυτταρικές λειτουργίες από απροσδόκητες εξωτερικές προκλήσεις και από τις εσωτερικές συνέπειές τους.

Στρες και εγκέφαλος

Το στρες γίνεται αντιληπτό από τον εγκέφαλο και η αντίδραση μας καθορίζεται από αυτόν. Η γνωσιακή εκτίμηση κάποιας κατάστασης στον εγκέφαλο αλληλεπιδρά με οργανικά σήματα στην αιματική ροή, όπως με ορμόνες, θρεπτικές ουσίες, μόρια φλεγμονής και με πληροφορίες από περιφερικά νεύρα που εποπτεύουν όργανα και αισθήσεις ζωτικής σημασίας. Ο εγκέφαλος τα συνδυάζει όλα για να παράγει μία σειρά συγκεκριμένων και κλιμακούμενων απαντήσεων. Η γνώση μας για το πώς γίνεται αυτό έχει προκύψει από τη νευροενδοκρινολογία. Οι ορμόνες που κυκλοφορούν στο αίμα, ελέγχονται από τον εγκέφαλο, για να βοηθήσουν τον οργανισμό να αντιμετωπίσει το στρες.

Μάχη ή Φυγή;

Η πιο εύκολα αναγνωρίσιμη απάντηση είναι η άμεση ενεργοποίηση ενός συστήματος, που ονομάζεται συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Αφού δεχτεί μία στρεσογόνο πρόκληση και υπολογίσει την αντίδραση του, ο εγκέφαλος ενεργοποιεί γρήγορα νεύρα που ξεκινούν από κέντρα ελέγχου του εγκεφαλικού στελέχους. Αυτό προκαλεί απελευθέρωση νοραδρεναλίνης από ποικίλες δομές και αδρεναλίνης από τα επινεφρίδια (βρίσκονται ακριβώς πάνω από τους νεφρούς). Αυτή η απελευθέρωση θεμελιώνει την αντίδραση μάχης ή φυγής, η κλασσική, άμεση αντίδραση που πρέπει να συμβεί ως απάντηση στον κίνδυνο.

Όλοι αναγνωρίζουμε την αρχική αίσθηση μουδιάσματος, την εφίδρωση, την αυξημένη εγρήγορση, τους γρήγορους παλμούς, την αύξηση της αρτηριακής πίεσης και γενικά το αίσθημα φόβου που νιώθουμε, αμέσως μετά από το στρεσογόνο ερέθισμα. Αυτές οι αλλαγές συμβαίνουν λόγω της ενεργοποίησης υποδοχέων που βρίσκονται α) σε αιμοφόρα αγγεία, προκαλώντας συστολή σε αυτά, με αποτέλεσμα η αρτηριακή πίεση να αυξάνεται και β) στην καρδιά, όπου προκαλούν επιτάχυνση της λειτουργίας της και παραγωγή αισθήματος δυνατού κτυπήματος στο στήθος, γνωστό ως ταχυπαλμία. Επίσης, ενεργοποίηση υποδοχέων στο δέρμα προκαλεί «ανόρθωση τριχών-ανατριχίλα», ενώ ενεργοποίηση υποδοχέων στα σπλάχνα, προκαλεί τα ανησυχητικά γαστρικά συναισθήματα που όλοι αντιλαμβανόμαστε ως στρες. Αυτές οι αλλαγές συμβαίνουν για να μας προετοιμάσουν να δώσουμε μάχη ή να τραπούμε σε φυγή και να συγκεντρώσουμε το αίμα στα όργανα ζωτικής σημασίας δηλαδή στους μυς και στον εγκέφαλο.

Ο υποθάλαμος είναι η περιοχή στον εγκέφαλο, που ελέγχει πολλές από τις ορμόνες μας. Δέχεται σημαντικές προβολές από περιοχές που επεξεργάζονται την πληροφορία σχετικά με το συναίσθημα, όπως η αμυγδαλή και από περιοχές του στελέχους που ελέγχουν απαντήσεις του συμπαθητικού συστήματος. Τα συνδυάζει όλα για να παράγει συντονισμένα ορμόνες, που στη συνέχεια ενεργοποιούν το επόμενο τμήμα του κυκλώματος την υπόφυση. Ακολούθως, η υπόφυση απελευθερώνει μία ορμόνη, που ονομάζεται φλοιοεπινεφριδιοτρόπος ορμόνη (ACTH), στο αίμα. Αυτή ενεργοποιεί ένα τμήμα των επινεφριδίων που παράγει κορτιζόλη.

Η κορτιζόλη είναι μια στεροειδής ορμόνη, η οποία αποτελεί το κλειδί για την κατανόηση της επόμενης φάσης της απάντησης στο στρες. Αυξάνει το σάκχαρο του αίματος και την παραγωγή άλλων μεταβολικών καυσίμων, όπως τα λιπαρά οξέα. Αυτό συχνά συμβαίνει εις βάρος πρωτεϊνών που διασπώνται και μετατρέπονται σε καύσιμα που απαιτούνται άμεσα από τον οργανισμό  στιγμιαίες «ράβδοι σοκολάτας» για τους μυς και τον εγκέφαλο. Η κορτιζόλη επίσης βοηθά την αδρεναλίνη να αυξήσει την αρτηριακή πίεση και βραχυπρόθεσμα, σας κάνει να νιώθετε καλά. Η κορτιζόλη επίσης σταματά την ανάπτυξη, την πέψη, τη φλεγμονή, ακόμη και την επούλωση πληγών  λειτουργίες που είναι καλύτερα να γίνουν αργότερα. Σταματά επίσης και τη γενετήσια ορμή. Το τελευταίο βήμα του κυκλώματος είναι η παλίνδρομη ανατροφοδότηση του εγκεφάλου με κορτιζόλη. Η υψηλότερη πυκνότητα υποδοχέων κορτιζόλης εντοπίζεται στον ιππόκαμπο, μία βασική δομή για τη μάθηση και τη μνήμη, αλλά η κορτιζόλη ασκεί τη δράση της και στην αμυγδαλή, στην οποία διενεργείται η διεργασία του φόβου και του άγχους. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η ενεργοποίηση της αμυγδαλής  για να επιτραπεί η εκμάθηση της πληροφορίας σχετικά με το φόβο και η απενεργοποίηση του ιπποκάμπου για να εξασφαλισθεί ότι δε θα καταναλωθεί άδικα ενέργεια σε πιο πολύπλοκες αλλά περιττές διαστάσεις της μάθησης. Η κορτιζόλη είναι το βασικό συστατικό για την εστίαση στο έργο.

Η πρώτη ερώτηση των ανθρώπων που επισκέπτονται το γραφείο μου είναι «αν μπορεί τελικά το άτομο  να ελέγξει το αυτόνομο νευρικό του σύστημα;» που κρύβεται πίσω από όλα αυτά που περιγράψαμε. Η απάντηση είναι και βέβαια Ναι. Πολλές φορές λέμε στον «εαυτό» μας να ηρεμήσει αλλά πώς να το κάνει αυτό όταν δεν τον έχουμε “μάθει” να το κάνει αυτό; Είναι σαν να του λέμε μίλα μια ξένη γλώσσα χωρίς να την έχουμε εκπαιδευθεί και να περιμένουμε να μιλήσουμε.  Η χημική ισορροπία στον εγκέφαλό μας μπορεί να έρθει με τον γρήγορο τρόπο της λήψης φαρμάκου πχ  για την παραγωγή Σεροτονίνης,  ουσία της καλής διάθεσης που είναι υπεύθυνη για τη διάθεση και τη μνήμη μας και θεωρείται σημαντική για την έλευση του ύπνου ή εκπαιδεύοντας τον οργανισμό να φέρει την χημική ισορροπία αυτή μόνος του μέσω της Βιο–Νευροανάδρασης. Εκπαιδεύοντας το αυτόνομο νευρικό σας σύστημά να αποκτήσει μια δεξιότητα  για πάντα.

Για όποια απορία ή συζήτηση μαζί μας μην διστάσετε να το κάνετε, θα σας απαντήσουμε το συντομότερο δυνατόν.  email: arisτomenis-nikolopoulos@hotmail.com  ή στο τηλ του γραφείου μας 27215 51720 και στην σελίδα μας autosinidisia.gr