Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας ΔΕΠ-Υ

Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας συναντάται πολύ στις μέρες μας και για αυτό οι γνώσεις έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία 30 χρόνια. Η διαταραχή αυτή εμφανίζει ποσοστά μεταξύ 3% και 9% του πληθυσμού. Σήμερα αναγνωρίζονται τρεις τύποι της ΔΕΠ-Υ. Ο τύπος της ελλειμματικής προσοχής τύπος υπερκινητικότητας/ παρορμητικότητας, ο συνδυασμένος τύπος ( πλήρη τα κριτήρια τόσο για τον τύπο της ελλειμματικής προσοχής και της υπερκινητικότητας/ παρορμητικότητας). Μία τέταρτη κατηγορία, δηλαδή ΔΕΠ-Υ που δεν προσδιορίζεται διαφορετικά, χρησιμοποιείται για την ταξινόμηση ατυπικών περιπτώσεων, όπως αυτό της νωθρότητας. Όλες οι παραλλαγές της διαταραχής αυτής έχουν πρώτη εμφάνιση πριν την ηλικία των 7 ετών, είναι διάχυτες σε όλες τις περιστάσεις και πρέπει να είναι παρούσες επί τουλάχιστον 6 μήνες. 

Τύπος ελλειμματικής προσοχής

Το DSM απαιτεί έξι συμπτώματα για την ταξινόμηση στην κατηγορία αυτή: προβλήματα διατήρησης προσοχής, μειωμένη προσοχή σε λεπτομέρειες, εύκολη διάσπαση προσοχής, αδυναμία ολοκλήρωσης ενός έργου, έλλειψη οργάνωσης, περιορισμένη μνήμη, χάνει πράγματα, μοιάζει να μην ακούει και μικρή ικανότητα να συγκρατήσει την εστίαση. Αυτός ο τύπος ΔΕΠ-Υ διαγιγνώσκεται λιγότερο από τις άλλες μορφές, είναι λιγότερο ορατός και εκδηλώνεται σε προβλήματα που σχετίζονται με το σχολείο. Ένα μέρος της έρευνας υποστηρίζει ότι τα κορίτσια ανήκουν συνήθως στον τύπο της ελλειμματικής προσοχής. 

Τύπος υπερκινητικότητας και παρορμητικότητας

Απαιτούνται και σε αυτό έξι συμπτώματα από ένα κατάλογο έξι πιθανών συμπτωμάτων υπερκινητικότητας όπως: ανησυχία, έχει πρόβλημα να παραμείνει στη θέση του, υπερβολική κίνηση, θορυβώδες παιχνίδι, δραστήριο, μιλάει αδιάκοπα και τρία συμπτώματα παρορμητικότητας: άστοχες απαντήσεις, δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του, ενοχλητικό/ αδιάκριτο. Αυτός ο τύπος της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας διαγιγνώσκεται νωρίτερα από την ηλικία των 3 ετών για το  90% των περιπτώσεων. Τα παιδιά αυτά έχουν προβλήματα ψυχοκοινωνικά και σχολικά. 

Συνδυασμένος τύπος

Όπως είναι αναμενόμενο, τα παιδιά που πληρούν τα κριτήρια και για τους δύο τύπους, έχουν σοβαρότερη διαταραχή, πράγμα που οφείλεται στον αριθμό και στη φύση των συμπτωμάτων. 

Η ΔΕΠ-Υ σε αναπτυξιακό Πλαίσιο

Ως διαγνωστικός οδηγός στα κριτήρια του DSM είναι πιο κατάλληλα για παιδιά 6 έως 12 ετών και λιγότερο κατάλληλα για μικρότερα ή μεγαλύτερα παιδιά (εφήβους). Προγνωστικοί δείκτες για τη διαταραχή αυτή είναι η δύσκολη ιδιοσυγκρασία, η υπερβολική δραστηριότητα,τα προβλήματα ύπνου και η ευερεθιστότητα. Στη σχολική ηλικία τα παιδιά με τη διαταραχή αυτή μπορεί να εκληφθούν λανθασμένα ως τεμπέλικα και χωρίς κίνητρα, καθώς συχνά δεν κάνουν τη δουλειά που τους έχει ανατεθεί, δεν κάθονται στη θέση τους ή ονειροπολούν  στη διάρκεια του μαθήματος. Η σχολική δουλειά τους συνήθως είναι ατελής και χάνουν ή ξεχνούν τις κατ οίκον εργασίες. Μπορεί, επίσης, να είναι επιρρεπή σε ατυχήματα και παρουσιάζουν προβλήματα στο να εμπλακούν ή να αποδεσμευθούν από μία εργασία. Ως έφηβοι, εμπλέκονται σε περισσότερα τροχαία ατυχήματα και βιώνουν σημαντικές δυσκολίες ως αποτέλεσμα αυξημένων ακαδημαϊκών και κοινωνικών απαιτήσεων. 

ΔΕΠ-Υ και συννοσηρότητα

Περί τα δύο τρίτα των παιδιών με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας έχουν και μία άλλη συννοσηρή διαταραχή. Τα ποσοστά ποικίλλουν, ανάλογα με τη φύση του δείγματος ( κλινικό ή γενικό) και τις μετρήσεις. Περίπου 30% από αυτά επαναλαμβάνουν μία τάξη, ενώ από 16% έως 45% έχουν ειδικές μαθησιακές δυσκολίες. Διαταραχές εσωτερίκευσης, όπως η κατάθλιψη και το άγχος, εμφανίζονται σε μεγάλο βαθμό στον πληθυσμό αυτόν ενώ σε ακόμα υψηλότερα ποσοστά έχουν παρατηρηθεί συννοσηρα  προβλήματα διαγωγής. Επίσης περιλαμβάνουν τη χρήση και κατάχρηση ουσιών, τα κοινωνικά προβλήματα και τα προβλήματα ύπνου.

Αιτιολογία

Η πρόοδος της τεχνολογίας συνέβαλε στην κατανόηση των διαφόρων εγκεφαλικών δομών που  λειτουργούν και εμπλέκονται στη ΔΕΠ-Υ, καθώς και του ρόλου των κατεχολαμινών ( ντοπαμίνη, νορεπινεφρίνη, επινεφρίνη), οι οποίες συνδέονται με την προσοχή και την κινητική δραστηριότητα. Η γενετική μεταβίβαση είναι,  επίσης, εμφάνιση στο προφίλ ατόμων με τη διαταραχή αυτή. Η διερεύνηση του ρόλου των εκτελεστικών λειτουργιών και του επιπέδου διέγερσης συνέβαλαν σημαντικά στην κατανόηση των ελλειμμάτων, που μειώνουν την αποτελεσματικότητα των ατόμων με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας. Το μοντέλο του Barkley (1977) παρέχει ένα Πλαίσιο για την κατανόηση του παρορμητικού και υπερκινητικου τύπου της ΔΕΠ-Υ.

Διάγνωση, αξιολόγηση και θεραπεία

Υπάρχουν διαθέσιμα διάφορα εργαλεία που συμβάλλουν στην κατανόηση του πώς τα συμπτώματα της διαταραχής αυτής εκδηλώνονται στη συμπεριφορά και στις γνωστικές διεργασίες. Οι κλίμακες αξιολόγησης προσφέρουν σημεία αναφοράς για τα συμπτώματα: απροσεξία, παρορμητικότητα, υπερκινητικότητα.  Επίσης βοηθά και τα συννοσηρα γνωρίσματα, και παρέχουν έναν κατάλογο θεμάτων για την εκτελεστική λειτουργία. Άλλα εργαλεία αξιολόγησης εκτιμούν τι δυσκολίες επεξεργασίας και τις δεξιότητες ή εγκλήματα στην επίλυση προβλήματος. Οι θεραπείες έχουν εστιάσει κυρίως σε διεγερτικά φάρμακα ή ένα μη διεγερτικό την ατομοξετινη, στη συμπεριφορική θεραπεία ή σε συνδυασμό και των δύο τους. 

Για περισσότερες πληροφορίες μην διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο email: autosinidisia@gmail.com ή στα τηλέφωνα του γραφείου μας 27215 51720.

Με εκτίμηση
Αριστομένης Νικολόπουλος
Ψυχολόγος / ψυχοθεραπευτής