Ζώντας με την αβεβαιότητα

«Το παλαιότερο και ισχυρότερο συναίσθημα της ανθρωπότητας είναι ο φόβος και το παλαιότερο και ισχυρότερο είδος φόβου είναι ο φόβος του άγνωστου». 1927, HP Lovecraft.  Οι ψυχολόγοι μέσα από την έρευνα καταλήγουμε ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι μοναδικά ευάλωτος στην αβεβαιότητα. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η αδυναμία ανεκτικότητας της αβεβαιότητας είναι ένα κεντρικό χαρακτηριστικό των περισσότερων διαταραχών άγχους και ότι η αβεβαιότητα προκαλεί τα είδη «καταστροφικών ερμηνειών» που τροφοδοτούν τις κρίσεις πανικού. Ορισμένοι ερευνητές υποστήριξαν ότι ο φόβος του άγνωστου είναι ο βασικός φόβος που βιώνουν τα ανθρώπινα όντα. Αυτός που προκαλεί όλους τους άλλους φόβους, και ότι η ικανότητα ενός ατόμου να αντέχει σε περιόδους αβεβαιότητας είναι ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό ενός υγιούς, ανθεκτικού ανθρώπου.

Καθώς ο κόσμος αντιμετωπίζει τον «εφιάλτη» που είναι η πανδημία Covid-19, επίσης οι ρυθμοί και η καθημερινή μας ζωής έχουν διαταραχθεί και ανατραπεί επ ‘αόριστον, υπάρχουν στοιχεία που πρέπει να πάρουμε από τις  έρευνες  σχετικά με την αβεβαιότητα, συμπεριλαμβανομένων μερικών χρήσιμων τρόπων για την απομάκρυνσή του.

Έρευνες

Σύμφωνα με μια μελέτη του 2014 στο περιοδικό NatureReviewsNeuroscience , η αβεβαιότητα διαταράσσει πολλές από τις συνήθεις και αυτόματες διανοητικές διαδικασίες που διέπουν τη ρουτίνα δράσης. Αυτή η διαταραχή δημιουργεί σύγκρουση στον εγκέφαλο, και αυτή η σύγκρουση μπορεί να οδηγήσει σε κατάσταση τόσο υπερεπαγρύπνησης όσο και υπερβολικής συναισθηματικής αντιδραστικότητας σε αρνητικές εμπειρίες ή πληροφορίες. Με άλλα λόγια, η αβεβαιότητα ενεργεί σαν καύσιμο πυραύλων για ανησυχία. Προκαλεί τους ανθρώπους να βλέπουν απειλές παντού, και ταυτόχρονα τους κάνει πιο πιθανό να αντιδράσουν συναισθηματικά ως απάντηση σε αυτές τις απειλές.

Η αβεβαιότητα θέτει τα θεμέλια για το άγχος επειδή το άγχος είναι πάντα προσανατολισμένο στο μέλλον. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει την ικανότητα να φανταστεί όλα τα χειρότερα πράγματα που θα μπορούσαν να συμβούν. Και όσο περισσότερη αβεβαιότητα υπάρχει τόσο πιθανότερο είναι ο ο εγκέφαλος μας  να δημιουργήσει τα χειρότερα σενάρια για το μέλλον.

Που αφορούν:

Μερικές από αυτές τις αβεβαιότητες περιλαμβάνουν:

  •  Την υγεία.
  •  Την ποιότητα της ιατρικής φροντίδας.
  •  Τη ζωή.
  •  Τις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
  •  Την καριέρα.

Πάλη με την αβεβαιότητα

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η αντιμετώπιση της αβεβαιότητας μπορεί να είναι ακόμη πιο δύσκολη από την αντιμετώπιση των χειρότερων φόβων ενός ατόμου. Μια μελέτη του 2008 στο περιοδικό CancerNursing διαπίστωσε ότι, μεταξύ των γυναικών με πιθανο καρκίνου του μαστού, τα επίπεδα άγχους τείνουν να κορυφώνονται πριν από τη διάγνωση και όχι μετά. Η περίοδος αβεβαιότητας μετά από την βιοψία όγκου ήταν ο πιο ανήσυχος χρόνος, σύμφωνα πάντα με τη μελέτη. Η εστίαση σε κάτι δίνει στους ανθρώπους μια αίσθηση ελέγχου και αυτό βοηθά στην αντιμετώπιση της  αβεβαιότητας.  

Ακόμη και μικρές στιγμές απρόβλεπτης συνθήκης  μπορεί να προκαλέσουν έντονα  αρνητικά συναισθήματα. Είναι άλλωστε και ένας από τους λόγους για τους οποίους είναι τόσο δύσκολο για τους ανθρώπους να ξεφύγουν από τις ειδήσεις ή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Για παράδειγμα η έρευνα για την κυκλοφοριακή συμφόρηση,  διαπίστωσε ότι η έλλειψη ελέγχου των οδηγών αυξάνει  τα επίπεδα στρες και θυμού. Οι αβέβαιες καθυστερήσεις λεωφορείων, τρένων και αεροπλάνων είναι επίσης σημαντικές πηγές στρες και άγχους που προκαλείται από την αβεβαιότητα. Μία μελέτη του 2014 για τους επιβάτες λεωφορείων των ΗΠΑ διαπίστωσε ότι η παροχή στους ανθρώπους ενημερωμένων χρόνων αναμονής ήταν ένας αποτελεσματικός τρόπος για τον περιορισμό του άγχους και της απογοήτευσης. Ακόμα κι αν η αναμονή για ένα λεωφορείο αποδείχθηκε μεγάλη, αφαιρώντας το στοιχείο της αβεβαιότητας, οι ταξιδιώτες αισθάνονταν καλύτερα, σύμφωνα με τη μελέτη.

Αβεβαιότητα

Η αβεβαιότητα είναι τόσο ενοχλητική που ορισμένοι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να δεχτούν ένα χειρότερο αποτέλεσμα σε αντάλλαγμα για την εξάλειψη της αβεβαιότητας. Σε άτομα με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, η έρευνα δείχνει ότι είναι πιο πιθανό να κάνουν επιλογές που γνωρίζουν μακροπρόθεσμα θα τους ωφελήσουν λιγότερο, απλώς και μόνο επειδή επιλύει την αβεβαιότητα. Μια μελέτη του 2011 στο περιοδικό BehaviorTherapy διαπίστωσε ότι οι ανήσυχοι άνθρωποι τείνουν να επιλέγουν χειρότερες αποδόσεις και χαμηλότερες πληρωμές χρημάτων σε ένα πείραμα τυχερών παιχνιδιών. Σε αντίθεση με τις βελτιωμένες αποδόσεις και περισσότερα χρήματα, εάν αυτή η επιλογή τους μείωνε τον χρόνο που έπρεπε να περιμένουν για να ανακαλύψουν το αποτέλεσμα του στοιχήματός τους. Βασικά, οι ανήσυχοι άνθρωποι ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν για να αποφύγουν την αβεβαιότητα.

Μειώνοντας  τις επιπτώσεις της αβεβαιότητας

Οι  άνθρωποι ανταποκρίνονται στην αβεβαιότητα με διαφορετικούς τρόπους. Δυστυχώς, πολλοί στρέφονται προς μη βοηθητικές στρατηγικές αντιμετώπισης.

Κάποιοι  που αγωνίζονται με την αβεβαιότητα συχνά ανταποκρίνονται σε αυτό ανησυχώντας. Τείνουν επίσης να πιστεύουν ότι η ανησυχία θα τους βοηθήσει κάπως να προετοιμαστούν για το τι θα έρθει. Αυτό δεν ισχύει. Για όλους, όχι μόνο για άτομα με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, η ανησυχία δεν είναι χρήσιμη. Όσο περισσότεροι ασχολούμαστε  με αυτό που τους ανησυχεί, μειώνουμε την  αίσθηση σιγουρίας για τις ικανότητες μας να λύσουμε ένα πρόβλημα και τόσο χειρότερες είναι οι λύσεις που βρίσκουμε.

Εάν πρόκειται να περάσετε έξι ή επτά ώρες την ημέρα ανησυχώντας για τον κοροναϊό ή κάτι άλλο, πρόκειται να δημιουργήσετε και να ενισχύσετε νευρικές συνδέσεις που υποστηρίζουν αυτήν τη δραστηριότητα. Με άλλα λόγια, η ανησυχία σας θα δημιουργήσει περισσότερη ανησυχία.

Η προσπάθεια αναζήτησης νέων και χρήσιμων πληροφοριών μπορεί επίσης να προκαλέσει πυρκαγιά. Μια μελέτη του 2009 στη BMC Δημόσιας Υγείας διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι μπορούν να επεξεργαστούν και να κατανοήσουν μόνο έναν περιορισμένο αριθμό πληροφοριών και ότι η κατανάλωση πάρα πολλών νέων πληροφοριών μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση και αυξημένη αβεβαιότητα. «Η υπερφόρτωση πληροφοριών μπορεί να συντρίψει τις δυνατότητες επεξεργασίας πληροφοριών των ανθρώπων», γράφουν οι συγγραφείς μιας σχετικής μελέτης του 2008 που διαπίστωσε ότι οι ασθενείς με καρκίνο που αναζητούσαν πληροφορίες στο Διαδίκτυο έτειναν να απομακρύνονται «απογοητευμένοι και μπερδεμένοι».

Όσον αφορά το Covid-19, πολλές από τις διαθέσιμες πληροφορίες είναι είτε μορφωμένες εικασίες είτε προγνωστικές στις χειρότερες περιπτώσεις. Οι άνθρωποι που περνούν πολύ από την ημέρα τους καταναλώνοντας ό, τι μπορούν για τον ιό είναι πιο πιθανό να αισθάνονται σύγχυση ή να φοβούνται από τις πληροφορίες που λαμβάνουμε.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να καταπολεμήσουν τις επιπτώσεις της αβεβαιότητας;

 Η εστίαση στο παρόν μπορεί να βοηθήσει στην εξάλειψη της αβεβαιότητας και του άγχους που προκαλεί. Κάνε πράγματα που σας αρέσουν, διαβάστε ένα βιβλίο που θέλετε ή να παρακολουθήσετε κάποια ταινία, σειρά, ντοκιμάντερ (όχι ειδήσεις), να μιλήσετε με έναν φίλο/η σας στο τηλέφωνο.  

Αυτή μπορεί επίσης να είναι η ιδανική στιγμή για να δοκιμάσετε επιτέλους την χαλάρωση που τόσο την θέλουμε αλλά την αποφεύγουμε.  Το να είσαι στη στιγμή και να αγκαλιάσεις τη στιγμή, που είναι ένα συστατικό της προσοχής, μπορεί να μας αποσπάσει την ανησυχία και τι μπορεί ή όχι να συμβεί. Η συνείδηση ​​είναι ένα συστατικό πολλών φιλοσοφικών και πολιτιστικών παραδόσεων, και πολλές από αυτές, όπως η προσευχή τονίζουν την «απελευθέρωση» των πραγμάτων που δεν έχουν κανέναν έλεγχο πάνω μας.

Προσέχοντας τον εαυτό σας κατά αυτόν τον τρόπο μπορεί να σας βοηθήσει να μειώσετε την αβεβαιότητα που νιώθετε για την υγεία και το μέλλον σας.

Μπορείς  να χαράξεις μια συγκεκριμένη ώρα και μέρος για να ανησυχείς μπορεί να το αποτρέψει από το να κατακλύσει το υπόλοιπο της ημέρας σου. Για παράδειγμα, μπορείτε να επιλέξετε να περνάτε 20 λεπτά κάθε βράδυ καθισμένοι σε μια καρέκλα που συνήθως δεν χρησιμοποιείτε και αφήνοντας το μυαλό σας να ανησυχεί για τις τελευταίες ειδήσεις Covid-19. Θα πρέπει να είναι η ίδια ώρα και τόπος κάθε μέρα και όχι μια τοποθεσία που σχετίζεται με την εργασία ή τον ύπνο ή τον ελεύθερο χρόνο. Δεν θέλετε να ενθαρρύνετε τον εγκέφαλό σας να συνδέσει τον χώρο εργασίας ή το κρεβάτι σας με κάτι που είναι ανησυχητικό.  Αντ ‘αυτού, θέλετε να το εκπαιδεύσετε και περιορίσετε της ανησυχίες σας σε μια βολική ώρα και μέρος.

Τέλος, Όλοι πρέπει να ζούμε με κάποιο επίπεδο αβεβαιότητας όλη την ώρα, αλλά συνήθως δεν επικεντρωνόμαστε σε αυτό. Η κατάληψη του εγκεφάλου σας με δουλειές, μικροδουλειές, ψυχαγωγίες ή άλλες δραστηριότητες που δεν σχετίζονται με την πηγή ή η αβεβαιότητά σας μπορεί να είναι ο καλύτερος τρόπος για να τον μειώσετε σε ένα εύχρηστο μέγεθος.

Καθώς η αβεβαιότητα για την υγεία σας μπορεί να σας οδηγήσει σε ανησυχία, μπορεί παράλληλα να σας «κινητοποιήσει» να έχετε μία καλύτερη ποιότητα ζωής. Μπορεί να επιλέξετε να τρώτε καλύτερα, να γίνεται πιο δραστήριοι και να παρακολουθείτε πιο προσεκτικά τις αλλαγές στο σώμα σας. Προσέχοντας τον εαυτό σας κατά αυτόν τον τρόπο μπορεί να σας βοηθήσει να μειώσετε την αβεβαιότητα που νιώθετε για την υγεία και το μέλλον σας.

Η αβεβαιότητα επίσης μπορεί να μας οδηγήσει να «δυναμώσουν» οι διαπροσωπικές μας σχέσεις. Η αβεβαιότητα για το μέλλον μπορεί να μας κάνει να απολαμβάνουμε την κάθε στιγμή στο έπακρο, κάθε μέρα που περνά.

Για περισσότερες πληροφορίες μην διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο email: autosinidisia@gmail.com ή στα τηλέφωνα του γραφείου μας 27215 51720.

Με εκτίμηση
Αριστομένης Νικολόπουλος
Ψυχολόγος & Επαγγελματικός Σύμβουλος