∆ραµατική ή Υστερική Διαταραχή Προσωπικότητας

Η Υστερική (ή Οιστριονική ή Δραματική) Διαταραχή Προσωπικότητας χαρακτηρίζεται από υπερβολική συναισθηματικότητα και αναζήτηση προσοχής ,επιβεβαίωσης, επιδοκιµασίας ή επαίνου.

Τα άτομα με αυτή τη διαταραχή εκφράζουν τα συναισθήματα με υπερβολικά δραματικό και θεατρικό τρόπο που συχνά, φέρνει σε δύσκολη θέση τους φίλους όταν γίνεται δημόσια. Τα συναισθήματα τους αλλάζουν γρήγορα και απρόβλεπτα. Η συμπεριφορά τους συχνά γινεται ανάρμοστα προκλητική  με σαγηνευτική σεξουαλικά, ως προκλητική και απρόσφορη, συμπεριφορά.

Το κλασικότερο χαρακτηριστικό όμως των δραματικών προσωπικοτήτων είναι η ‘εκδραμάτιση’ ρόλων στην καθημερινότητα τους. Ασυνείδητα , χωρίς να το καταλαβαίνουν , παίζουν διάφορους ρόλους με σκοπό να προσελκύσουν την προσοχή των άλλων και να παραμένουν στο επίκεντρο της προσοχής συνεχώς.

Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό τους είναι ότι προσπαθούν υπέρμετρα να χειραγωγήσουν συναισθηματικά τον σύντροφο τους ή να τον κρατήσουν δέσμιο ψυχολογικά μέσα από την σαγηνευτικότητα που επιδεικνύουν .Παράλληλα επιδιώκουν την δική τους προσωπική συναισθηματική εξάρτηση από τον σύντροφο τους με αποτέλεσμα να τον πνίγουν. Φυσικά οι συναισθηματικές εξάρσεις τους είναι και τα συνηθέστερα μέσα που διαθέτουν για να εγκλωβίσουν το σύντροφο τους.

Τα άτομα με δραματική προσωπικότητα στην κοινωνική τους ζωή πολύ εύκολα επηρεάζονται από γνώμες τρίτων .Παράλληλα έχουν τάσεις προσκόλλησης σε άτομα που είναι δυναμικά και διαθέτουν θέσεις εξουσίας. Στην πραγματικότητα αυτό που ενυπάρχει σε αυτήν την διαδικασία είναι η πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση τους – που την κρύβουν επιμελώς – και η ‘παρανοϊκή’ πρόθεση τους να δανείζονται λίγη από την αυτοεκτίμηση άλλων γύρω τους.

Παρατηρείτε επίσης ότι στην αρχή νέων δραστηριοτήτων οι δραματικές προσωπικότητες εμφανίζουν υπέρμετρη ευφορία και ενδιαφέρον που σαφώς προϊδεάζουν τους άλλους για μια εξιδανίκευση της ανασφάλειας τους. Στην πορεία ,από εκεί που μιλούσαν μόνο για τις καινούριες δραστηριότητες τους ‘αναφέρονται σε αυτές με βαριεστιμάρα και σαν να μην είναι προσωπική τους επιλογή. Δημιουργούν την αίσθηση ότι μιλούν δυο διαφορετικά άτομα που μαζί αποτελούν το όλον. Αυτή η λογική τους εμφανίζεται με την ίδια σημαντικότητα στο επίπεδο των επαγγελματικών τους στόχων και των ερωτικών τους σχέσεων. Για αυτό και παρατηρούμε ότι τα άτομα αυτά εμφανίζουν συχνότατες αλλαγές εργασιακού περιβάλλοντος όπως και μακροσκελή λίστα ερωτικών συντρόφων.

Στις φιλικές σχέσεις τους οι δραματικές προσωπικότητες δημιουργούν υποτιθέμενες προβληματικές καταστάσεις με σκοπό η προσοχή των φίλων τους να είναι στραμμένη πάνω τους .Έχουν πολύ έντονες απαιτήσεις από τα φιλικά τους πρόσωπα και για αυτό συνήθως οι φίλοι τους, επιλέγουν την αποστασιοποίηση ή και την διακοπή της επαφής μαζί τους. Όταν οι ανάγκες τους δεν ικανοποιούνται τότε οι ιστριονικές προσωπικότητες μαραζώνουν και συχνά οδηγούνται σε καταθλιπτικά επεισόδια. Συχνά έχουν διαταραγμένες σχέσεις με τους φίλους του ιδίου φύλου, λόγω της σεξουαλικά προκλητικής συμπεριφοράς τους ή των απαιτήσεών τους για συνεχή προσοχή. Αναζητούν συνεχώς το καινούργιο, τη διέγερση και τον ενθουσιασμό και έχουν την τάση να βαριούνται με τη συνήθη ρουτίνα τους. Συχνά παραμελούν τις παλιές σχέσεις για να κάνουν χώρο για τον ενθουσιασμό νέων σχέσεων. Η συναισθηματική έκφραση αυτών των ατόμων χαρακτηρίζεται από ρηχότητα ,θεατρινισμό και υπερβολή. Π.χ. πολλές φορές παρατηρούμε ότι αγκαλιάζουν και φιλούν άγνωστους σαν είναι χρόνια φίλοι και προσκολλώνται πάνω τους κυρίως σε κοινωνικές εκδηλώσεις ,δημιουργώντας πολύ αρνητική ατμόσφαιρα. Το μέσο για να πλησιάσουν άλλους ανθρώπους είναι η δήθεν γνώση επίκαιρων θεμάτων και η συμμετοχή σε ανάλογες συζητήσεις.  Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι ο λόγος τους είναι πομπώδης και εκφέρεται αποκλειστικά με έντονη δραματικότητα, όπως θα έκανε ένας επαγγελματίας ηθοποιός. Βέβαια όταν τους ζητηθεί να υποστηρίξουν την άποψη τους με επιχειρήματα αποκαλύπτονται  και αναγκάζονται ξαφνικά να αποχωρήσουν από το προσκήνιο. Οι απότομες και συνεχείς αλλαγές στην διάθεση τους αυτές τις στιγμές έχουν να κάνουν κυρίως με εκδραμάτιση κλάματος ,θυμού και οργής. Τα άτομα αυτά δεν έχουν επίγνωση γιατί αυτός ο κύκλος αποτυχημένων σχέσεων διαιωνίζεται και είναι χαρακτηριστικό ότι πάντα και για όλα η ευθύνη βαραίνει τους άλλους.

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο στις δραματικές προσωπικότητες είναι το γεγονός ότι ασχολούνται υπέρμετρα με την εξωτερική τους εμφάνιση. Πολλές φορές τους απασχολεί σε ψυχαναγκαστικό βαθμό η ποσότητα και ποιότητα κατανάλωσης θερμίδων και επιδιώκουν να προσελκύουν την προσοχή με ένα περίεργο χτένισμα ή προκλητική ενδυμασία. Η ενδυμασία τους στόχο έχει την σεξουαλική διέγερση των άλλων για αυτό και δίνουν επίτηδες και συχνά το στίγμα του ‘εύκολου στόχου’.

Γνωρίζουμε ότι οι δραματικές προσωπικότητες συσχετίζονται περισσότερο με το γυναικείο φύλο και η συχνότητα τους στο γενικό πληθυσμό είναι 2-3 % και 10-15% σε εξωνοσοκομειακούς και ενδονοσοκομειακούς επισκέπτες. Έχουν υψηλότατη συνάφεια με τον καλλιτεχνικό χώρο και περισσότερο με την ηθοποιία και την μουσική. Συχνά εμφανίζουν κλινική συσχέτιση με διάγνωση κατάθλιψης και την οριακή διαταραχή προσωπικότητας. Η ψυχαναλυτική σχολή ερμηνεύει την υπερβολική προσκόλληση στην σεξουαλική τους έκφραση με την ανατροφή σε οικογένεια όπου η σεξουαλικότητα ως έννοια δεν είχε σταθερότητα ως προς την αποσαφήνιση της και άλλοτε διέθετε άκρως απαγορευτική βαρύτητα και άλλες φορές εκφραζόταν σαν κάτι διεγερτικό και απολαυστικό.

Διαγνωστικά κριτήρια της δραματικής διαταραχής προσωπικότητας

Για να διαγνωστεί οιστριονική διαταραχή προσωπικότητας σε ένα άτομο, πρέπει να πληρούνται τουλάχιστον 5 από τα ακόλουθα κριτήρια:

• Νιώθει άβολα σε καταστάσεις στις οποίες δεν είναι το κέντρο της προσοχής.
• Η αλληλεπίδραση με τους άλλους συχνά χαρακτηρίζεται από ακατάλληλη σεξουαλικά, αποπλανητική ή προκλητική συμπεριφορά.
• Έχει ραγδαία μεταβολή και ρηχή έκφραση συναισθημάτων.
• Χρησιμοποιεί συστηματικά τη φυσική του εμφάνιση για να τραβήξει την προσοχή πάνω του.
• Έχει ένα στυλ ομιλίας που είναι υπερβολικά ιμπρεσιονιστικό (εκφραστικό/εντυπωσιακό) και χωρίς λεπτομέρειες.
• Εκφράζει τα συναισθήματα με υπερβολικά δραματικό και θεατρικό τρόπο.
• Επηρεάζεται εύκολα από τους άλλους ή τις περιστάσεις.
• Θεωρεί τις σχέσεις, περισσότερο οικείες από ό, τι πραγματικά είναι.

Αυτό το διαρκές μοτίβο εσωτερικού βιώματος και συμπεριφοράς πρέπει να έχει ξεκινήσει το αργότερο στην πρώιμη ενήλικη ζωή και να αποκλίνει σημαντικά από τις προσδοκίες του πολιτισμικού περιβάλλοντος του ατόμου. Είναι άκαμπτο και διάχυτο σε ένα ευρύ φάσμα προσωπικών και κοινωνικών καταστάσεων και οδηγεί σε κλινικά σημαντική δυσφορία ή διαταραχή στον κοινωνικό, επαγγελματικό ή άλλους σημαντικούς τομείς λειτουργικότητας.

Αιτιολογία της υστερικής διαταραχής

Η επικρατούσα άποψη είναι ότι και μαθησιακοί και κληρονομικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη της υστερικής διαταραχής. Άλλοι περιβαλλοντικοί παράγοντες που μπορεί να εμπλέκονται είναι η έλλειψη κριτικής ή τιμωρίας κατά την παιδική ηλικία, η θετική ενίσχυση που δίνεται μόνο όταν ένα παιδί επιτυγχάνει ορισμένες αποδεκτές συμπεριφορές και η μη προβλέψιμη προσοχή που δίνεται σε ένα παιδί από τους γονείς του. Οι διαταραχές της προσωπικότητας συνήθως αναπτύσσονται σε σχέση με την ατομική ιδιοσυγκρασία, το ψυχολογικό στυλ και τους τρόπους που οι άνθρωποι μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν το στρες καθώς μεγαλώνουν.

Θεραπευτική αντιμετώπιση της Υστερικής διαταραχής

H θεραπευτική αντιμετώπιση της υστερικής διαταραχής βασίζεται κυρίως στην ψυχοθεραπεία. Η φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται σε κάποιες περιπτώσεις, είναι συμπληρωματική της ψυχοθεραπείας και αφορά μόνο στη θεραπεία συνυπαρχουσών διαταραχών (π.χ. κατάθλιψη.)

Στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία, αυτά τα παρορμητικά άτομα που επιζητούν την προσοχή, χρειάζονται μια σταθερή και υποστηρικτική θεραπευτική σχέση με ξεκάθαρα και σταθερά όρια. Ο ψυχοθεραπευτής πρέπει να έχει την υπομονή και τη δύναμη να αντέξει τις άφθονες κρίσεις του υστερικού ατόμου και τις επαναλαμβανόμενες προσπάθειες παραβίασης-δοκιμασίας των ορίων της σχέσης. Η επικοινωνία θεραπευτή-θεραπευόμενου χρειάζεται να είναι ξεκάθαρη, ειλικρινής, αισιόδοξη και προσανατολισμένη στην εκμάθηση πιο ώριμων μηχανισμών αντιμετώπισης των συνθηκών ζωής.